Η Βαριατρική Χειρουργική ή χειρουργική απώλειας βάρους αποτελείται από μία ειδική κατηγορία επεμβάσεων που εφαρμόζονται σε ασθενείς που πάσχουν από νοσογόνο παχυσαρκία. Η απώλεια βάρους συνήθως επιτυγχάνεται μειώνοντας το μέγεθος του στομάχου είτε με την τοποθέτηση Γαστρικού μπαλονιού ή Γαστρικού δακτυλίου είτε με την αφαίρεση μέρους του στομάχου ή την παράκαμψη αυτού.

Μακροχρόνιες μελέτες έχουν αποδείξει ότι οι επεμβάσεις αυτές προκαλούν απώλεια βάρους για μακρύ χρονικό διάστημα, επιτυγχάνεται πολύ συχνά διόρθωση του Σακχαρώδους Διαβήτη, μειώνονται οι παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου και παρατηρείται ελάττωση της θνησιμότητας κατά 23% ως 40%.

Το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των Ηνωμένων Πολιτειών συνιστά την Βαριατρική Χειρουργική σε άτομα με Δείκτη Μάζας Σώματος (Body Mass Index, BMI) που φτάνει στο 40 kg/m² καθώς και σε ανθρώπους με BMI 35 kg/m² που παράλληλα πάσχουν και από άλλες νόσους όπως ο Σακχαρώδης Διαβήτης.

Το Αμερικάνικο Κολλέγιο Ιατρών έχει καταλήξει στην παρακάτω κατευθυντήρια οδηγία: «Η Χειρουργική αντιμετώπιση θα πρέπει να θεωρείται θεραπεία εκλογής για ασθενείς με ΒΜΙ 40 kg/m2 ή μεγαλύτερο που έχουν αποτύχει με επαρκή άσκηση και διατροφικό πρόγραμμα, με ή χωρίς την χορήγηση συνοδού φαρμακευτικής αγωγής, και οι οποίοι παρουσιάζουν νόσους που σχετίζονται με την παχυσαρκία και συντελούν επίσης σε αυξημένη νοσηρότητα όπως αρτηριακή υπέρταση, παθολογική ανοχή στη γλυκόζη, σακχαρώδη διαβήτη, υπερλιπιδαιμία και αποφρακτικό υπνοαπνοϊκό σύνδρομο. Η συζήτηση μεταξύ ασθενούς και Χειρουργού για την επιλογή του ενδεικνυόμενου τρόπου χειρουργικής προσέγγισης θα πρέπει να περιλαμβάνει την ενημέρωση για τις μακροχρόνιες επιπλοκές όπως την πιθανότητα για διενέργεια και άλλων επεμβάσεων, πιθανή χολοκυστοπάθεια και σύνδρομο δυσαπορρόφησης.» «Οι ασθενείς θα πρέπει να κατευθύνονται σε μεγάλα κέντρα και να απευθύνονται σε Χειρουργούς εξειδικευμένους στη Βαριατρική χειρουργική.»

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΩΝ Οι επεμβάσεις Βαριατρικής χειρουργικής μπορεί να χωριστούν σε τρεις κύριες κατηγορίες:

ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΔΥΣΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ Στην κατηγορία αυτή των επεμβάσεων, παρόλο που το μέγεθος του στομάχου μειώνεται, ο σχεδιασμός και ο σκοπός των βασίζεται κυρίως στην  πρόκληση δυσαπορρόφησης.

ΧΟΛΟΠΑΓΚΡΕΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΚΑΜΨΗ Η σύνθετη αυτή επέμβαση είναι επίσης γνωστή ως επέμβαση Scopinaro και λόγω προβλημάτων κακής θρέψης έχει αντικατασταθεί από την Δωδεκαδακτυλική μετάθεση. Τμήμα του στομάχου αφαιρείται σχηματίζοντας έναν μικρότερο στόμαχο (παρόλα αυτά μετά από λίγους μήνες ο ασθενής μπορεί να ακολουθεί ελεύθερη διατροφή μια και δεν υπάρχει περιοριστικός μηχανισμός) ενώ τελικό τμήμα του λεπτού εντέρου ενώνεται με τον στόμαχο παρακάμπτοντας το δωδεκαδάκτυλο και την νήστιδα. Σε ποσοστό 2% των ασθενών μπορεί να παρατηρηθεί σοβαρού βαθμού δυσαπορρόφηση και θρεπτικό έλλειμμα που απαιτεί αποκατάσταση της φυσιολογικής απορρόφησης με σκευάσματα βιταμινών και μεταλλικών στοιχείων σε μεγαλύτερη δόση από τον υπόλοιπο πληθυσμό. Χωρίς τη χορήγηση των σκευασμάτων αυτών υπάρχει κίνδυνος σοβαρών νόσων ανεπάρκειας όπως αναιμία και οστεοπόρωση. Η γρήγορη απώλεια βάρους που ακολουθεί τις Βαριατρικές επεμβάσεις αρκετά συχνά μπορεί να οδηγήσει στον σχηματισμό χολολίθων και ορισμένοι Χειρουργοί προτιμούν την ταυτόχρονη διενέργεια Χολοκυστεκτομής ως προληπτικό μέτρο ενώ άλλοι προτιμούν την χορήγηση φαρμάκων που μειώνουν τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων μετά την επέμβαση. Συγκριτικά με άλλες επεμβάσεις Βαριατρικής λιγότεροι Χειρουργοί επιλέγουν την επέμβαση αυτή λόγω της στενής και μακρόχρονης παρακολούθησης της θρέψης του ασθενούς.

ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ

ΚΑΘΕΤΗ ΓΑΣΤΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ Η επέμβαση αυτή καλείται επίσης και επέμβαση Mayson ή γαστρική συρραφή όπου μέρος του στομάχου συρράπτεται σχηματίζοντας ένα μικρότερο θύλακο που λειτουργεί ως νέος μικρός στόμαχος.

ΓΑΣΤΡΙΚΟΣ ΔΑΚΤΥΛΙΟΣ Περιορισμός της χωρητικότητας του στομάχου μπορεί επίσης να επιτευχθεί με την τοποθέρηση Γαστρικού δακτυλίου που έχει την δυνατότητα να προσαρμόζεται με την προσθήκη ή αφαίρεση ορού διαμέσου μιας πολύ μικρής συσκευής εισόδου που τοποθετείται υποδόρια. Η επέμβαση αυτή διενεργείται κυρίως Λαπαροσκοπικά και αναφέρεται ως και “Lap Band“. Η πρώτη επέμβαση τοποθέτησης δακτυλίου έγινε πειραματικά το 1979 και ακολούθησε η κατασκευή του πρώτου δακτυλίου που εισήχθη τελικά στην Ευρώπη το 1993. Οι πρώτοι δακτύλιοι δεν ήταν κατασκευασμένοι για την τοποθέτησή τους Λαπαροσκοπικά ενώ με την πάροδο των ετών και την τεχνολογική εξέλιξη το 2002 σχεδιάστηκε ο πρώτος δακτύλιος για Λαπαροσκοπική τοποθέτηση που ήταν ευρύτερος των προηγουμένων και χαμηλότερων πιέσεων καθώς και σε ένα κομμάτι για την ευχερέστερη τοποθέτησή του. Σήμερα υπάρχει ένας αρκετά μεγάλος αριθμός δακτυλίων διαφόρων εταιρειών ώστε να επιλέγεται ο κατάλληλος κατά περίπτωση από τον Χειρουργό. «SLEEVE» ΓΑΣΤΡΕΚΤΟΜΗ Η επέμβαση Sleeve είναι μια επέμβαση απώλειας βάρους όπου ο στόμαχος ελαττώνεται στο 15% περίπου του αρχικού του μεγέθους με την αφαίρεση ενός μεγάλου τμήματος αυτού ακολουθώντας το μείζον τόξο του στομάχου. Τα χείλη του στομάχου που έχουν κοπεί συρράπτονται μεταξύ τους συχνά με την τοποθέτηση συρραπτικών κλιπ ή σχηματίζοντας ένα «μανίκι» ή σωλήνα σχήμα μπανάνας. Με την επέμβαση αυτή το μέγεθος του στομάχου μειώνεται οριστικά. Η επέμβαση διενεργείται Λαπαροσκοπικά και είναι μη αναστρέψιμη. ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΕΝΔΟΓΑΣΤΡΙΚΟΥ «ΜΠΑΛΟΝΙΟΥ» Η μέθοδος αυτή περιλαμβάνει την ενδοσκοπική τοποθέτηση ειδικού μπαλονιού που στη συνέχεια φουσκώνει για να μειώσει τη χωρητικότητα του στομάχου. Το μεγαλύτερο χρονικό όριο που μπορεί να παραμένει στον στόμαχο είναι 7 μήνες και συνήθως οδηγεί σε απώλεια του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΒΜΙ) κατά 5-9 kg/m2.     ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΩΝ ΓΑΣΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΚΑΜΨΗ Η πλέον γνωστή επέμβαση γαστρικής παράκαμψης είναι η Roux-en-Y τεχνική. Στην επέμβαση αυτή ένας μικρός θύλακος στομάχου δημιουργείται με το εργαλείο συρραφής και ενώνεται με το λεπτό έντερο κοντά στο τελικό τμήμα αυτού. Το άνω τμήμα του λεπτού εντέρου ενώνεται με το λεπτό έντερο σε χαμηλότερη θέση δημιουργώντας ένα σχήμα Υ.

SLEEVE ΓΑΣΤΡΕΚΤΟΜΗ ΜΕ ΔΩΔΕΚΑΔΑΚΤΥΛΙΚΗ ΜΕΤΑΘΕΣΗ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΒΑΡΙΑΤΡΙΚΗΣ

Αμέσως μετά από επέμβαση απώλειας βάρους ο ασθενής περιορίζεται σε καθαρά υγρική δίαιτα που περιλαμβάνει τροφές όπως ζωμό, αραιωμένους χυμούς φρούτων ή ζελατινώδη επιδόρπια χωρίς ζάχαρη. Η δίαιτα αυτή συνεχίζεται μέχρι η γαστρεντερική οδός να έχει πλήρως αποκατασταθεί μετά την επέμβαση. Το επόμενο στάδιο περιλαμβάνει δίαιτα με ανάμεικτη τροφή με τη μορφή χυλού χωρίς προσθήκη ζάχαρης για τουλάχιστον 2 εβδομάδες και μπορεί να περιλαμβάνει αποβουτυρωμένο γάλα, κρέμα από σιτάρι, μικρό κομμάτι μαργαρίνης, πρωτεϊνούχα ροφήματα, σούπες, φρούτα σε μορφή χυλού και πουρέ πατάτας με απαλή σάλτσα.

Μετά την επέμβαση η υπερφαγία περιορίζεται πολύ διότι αν ξεπεραστεί η χωρητικότητα του στομάχου προκαλείται ναυτία και έμετος. Οι διαιτητικοί περιορισμοί μετά την ανάρρωση από την επέμβαση εξαρτώνται από το είδος της επέμβασης. Αρκετοί ασθενείς μπορεί να χρειαστεί να χρησιμοποιούν καθημερινά ένα πολυβιταμινούχο σκεύασμα για να ανταπεξέλθουν στη μειωμένη απορρόφηση βασικών θρεπτικών συστατικών. Επειδή οι ασθενείς δεν μπορούν να καταναλώσουν μεγάλες ποσότητες τροφής συστήνεται μία δίαιτα σχετικά υψηλή σε πρωτεΐνες και χαμηλή σε υδατάνθρακες και αλκοόλ.